FİLİAL TERAPİ (ÇOCUK-EBEVEYN İLİŞKİ TERAPİSİ)
Sema Küsmenoğlu Maltepe Kadir Has BİLSEM
“Kuşlar uçar, balıklar yüzer, çocuklar oyun oynar” Oyun, ilk çağlardan günümüze kadar eğitimin ve psikolojinin konusu olmuştur. Oyunun önemi ile ilgili ilk yayınlar, Platon’un TheRepublic ve TheLawseser- ine dayanmaktadır. Platon, çocukların yeteneklerine göre eğitim alması ve yet- eneklerine uygun oyuncaklarla oynaması gerektiğini vurgulamıştır (Smith, 2010). S. Freud, “Her çocuk oyun içinde yaratıcı bir yazar gibi hareket eder ve kendisine ait bir dünya yaratır. Kendi dünyasındakileri, kendisini hoşnut edecek şekilde yeniden düzenler” diyerek oyunun çocuğun uyumunu kolaylaştırmadaki rolünü vurgulamıştır (Akt. Levy, 2013: 43). Garry Landreth (2011)’a göre oyun, çocuğun dili, oyuncaklar ise kelimeleridir. “Kuşlar uçar, balıklar yüzer, çocuklar oyun oynar” sözleriyle de oyunun çocuk için doğal bir uğraş olduğunu ifade etmiştir. Filial kavramı; Latince “evlat” anlamını taşıyan filios(erkek evlat)-filias(kız evlat) kökünden gelmektedir. Filial terapi, bir aile terapisi yöntemidir. Tıbbi ya da uzman uygulamalı bir modelden çok psikoeğitimsel bir modele dayanır. Çocukları, ebeveynleri ve aileyi bir bütün halinde güçlendirmek için oyun terapisinin gücünden aile bağlamı içinde faydalanılır. Landreth, Filial terapiyi şu şekilde tanımlar: “Filial terapi, oyun terapisi eğitimi almış terapistin ebeveyne, sunumlar, oyun seansları gösterimleri, evde oyun seansı uygulamaları ve süpervizyon ile kendi çocuklarının gelişiminde terapötik rol üstlen- meyi öğreten bir modeldir. Ebeveynler, çocuklarıyla ilişkilerini güçlendirmek için etkin dinleme, duyguları anlama, öz güven- ini yükseltme, evde seçilen oyuncaklarla oyun seansı uygulamaları yapma gibi çocuk merkezli oyun terapisi becerilerini kazanır.
Kuramsal açıdan Filial terapide danışan ne çocuk ne de anne-babadır; danışan ebeveyn ve çocuk arasında ve bütün aile üyeleri arasında var olan ilişki, şeklinde açıklanmaktadır. Çocuk-Ebeveyn İlişki Terapisi, kaynağını C. Rogers’in (1951) birey merkezli terapötik perspektifinden ve V. Axline’nin(1947) yönlendirilmemiş oyun terapisi tekniklerinden alan güçlendirme temelli bir yaklaşımdır.
ÇEİT; ebeveynlere, ebeveyn olarak çocuklarını kabul edebilme ve empati yapabilmeyi artırma, çocuklarının duygusal ihtiyaçlarını anlama ve onlara duyarlı bir şekilde karşılık verme, çocuklarının gelişimleriyle ilgili daha gerçekçi beklentiler içinde olma, çocuklarının davranışlarının sınırlarını belirleme ve tüm bunların sonunda ebeveynliklerine daha çok güven duyma konularında yardımcı olmayı hedefler. Filial terapinin ebeveyn ile çocuk arasındaki ilişkiye önem vermesi, ebeveynleri tera- pötik bir araç olarak sürece katması ve kendi çocuklarına evlerinde oyun seansı uygulama imkânıvermesi, hem çocuğu hem ebeveyni hem de tüm aileyi güçlendirir. Bu nedenle filial terapinin çocuklarla, ebeveynlerle ve tüm aile ile olmak üzere üç ana amacı vardır. Çocuklarla ilgili amaçları; duyguları yapıcı ve doğru şekilde tanımlama ve ifade etme; öz saygı ve öz güvenlerini ve öz düzenlemeyi arttırma; problem çözme becerilerini geliştirme;davranış problem- lerini azaltma; olumlu sosyal davranışlar geliştirme; korku ve diğer duygular üzerinde üstünlük kurma; ebeveynlerine güvenme- lerine yardımcı olma şeklinde açıklanabilir (Vanfleet, 2013: 156). Ebeveynle ilgili amaçları; çocuklarının potansiyelleri doğrultusunda beklen- tiler geliştirme; çocuk gelişimi bilgiler- inin artması; çocukların duygularını, düşüncelerini ve davranışlarını anlama kapasitelerini geliştirme; çocuklarının gelişimlerinin bir parçası olarak oyunlarına değer vermeleri; ebeveynlik beceri ve güvenlerinin artması; çocuklarıyla daha yakın ve doyumlu bir ilişki gerçekleştirme; çocuklarına olan güvenlerinin artması; em- pati ve kabul etme kapasitelerinin artması; sınır koyma becerilerini geliştirme; aile içi iletişimin artması; çocuklarıyla daha sık oynamaları ve daha keyifli zaman geçirmeleri (Vanfleet, 2013: 156). Tüm aile ile ilgili amaçları: güncel problemleri en temel düzeyde çözmeleri, kişiler arası iletişim ve problem çözme becerilerinin artması; birbiriyle etkileşimlerinin artması, daha uyumlu ve aile yaşamından daha fazla doyum alarak işlev göstermeleri şeklinde açıklanmaktadır(Vanfleet, 2013).
Sonuç olarak Filial terapi, aile içinde ebeveyn çocuk ilişkisini güçlendirmeye odaklanırken eşler arasındaki işbirliğini ve ailenin işleyişini de geliştirir (Vanfleet, 2013: 156). Garry Landreth, grup olarak verilen orijinal filial terapi eğitimini kısaltarak 10 Oturumluk Filial Terapi protokolünü geliştirmiş ve adını Ebeveyn- Çocuk İlişkisi Terapisi olarak güncellemiştir. Toplam 10 hafta süren bu modelde ilk üç hafta ebeveyne eğitim verilir, 4. hafta ile 9. hafta arasında eğitimle birlikte evde çocuklarıyla yaptığı yönlendirmesiz oyun seanslarıyla ilgili süpervizyon da verilir, 10. haftada ise değerlendirme ve kapanış yapılır. Fakat ebeveynlere çocuklarıyla yaptıkları oyun seanslarına devam et- meleri istenir. 10 haftalık eğitim içeriği şu şekildedir: Filial terapinin amaçları ve yansıtıcı yanıtlama becerisi; oyun terapisinin temel ilkeleri; oyun terapisi becerileri ve süreci; süpervizyon ve sınır koyma becerisi; oyun terapisi becerilerin gözden geçirilmesi; süpervizyon ve seçenek sunma;süpervizyon ve öz saygı; süpervizyon ve ödüle karşı cesaretlendirme; süpervizyon ve becerilerin terapi dışına taşınması süpervizyon ve değerlendirme (Landreth ve Brotton, 2006). Yapılan araştırmalarda; Filial terapinin ebeveynin empati becerisi ve çocuğunu kabulünde, ebeveynlik stresinde, aile at- mosferinde, ebeveynlik öz güveninde; çocuğun uyumu, davranış problemleri, oyun davranışlarında ve çocuğun öz güveninde olumlu değişmelerin gözlendiği bir müdahale modeli olduğu kanıtlamıştır (Rennie ve Landreth, 2000).
Kaynak ve İleri Okuma: 1-Landreth, G. L. &Bratton, S. C. (2006). Child ParentRelationshipTherapy (CPRT): A 10 Session- FilialTherapy Model. New York: Routledge Taylor & Francis Group. 2-Landreth, G. L. (2011). Oyun terapisi: İlişki Sanatı. S. Yazıcı (çev.), Kocaeli: Altın Kalem Yayınları. 3-Landreth, G. L., &Sweeney, D. S. (2013). Çocuk Merkezli Oyun Terapisi. C.Schaefer (Ed.). Oyun tera- pisinin temelleri içinde. B. T. Özkaya (çev.), Ankara: Nobel Yayıncılık, ss. 129-152. 4-Smith, M. M. (2010). Perceptions of highschoolsen- iors’ Montessoriexperiencesandacademic self-effica- cybeliefs: A phenomenologicalstudy. Unpublished- doctoraldissertation, University of South Carolina, Carolina. 5-Smith, P. (2010). Understandingchildren’sworlds: childrenandplay. Chichester: Wiley-Backwell. 6-Vanfleet, R. (2013). Filial Terapi: Oyunun Gücü ile Aile İlişkilerimi Kuvvetlendirmek. C.Schaefer (Ed.). Oyun terapisinin temelleri içinde. B. T. Özkaya (çev.), Ankara: Nobel Yayıncılık, ss.153-169.
